Schizofrenia jest chorobą psychiczną , którą charakteryzuje zróżnicowany przebieg i obraz kliniczny. Schizofrenię rozpoznaje się, gdy przez co najmniej sześć miesięcy pacjent przejawia przynajmniej dwa spośród pięciu rodzajów objawów psychotycznych urojenia, zdezorganizowaną mowę, omamy, objawy negatywne, inne wyraźnie nieprawidłowe zachowanie.
W drugiej połowie XX wieku jednym z wielkich kroków naprzód w dziedzinie psychiatrii było dostrzeżenie, że psychoza może mieć wiele przyczyn. Jej istnienie nie jest zazwyczaj trudne do stwierdzenia. Urojenia, omamy, zdezorganizowana mowa są na ogół oczywiste, często stanowią one radykalną zmianę w stosunku do normalnego zachowania danej osoby. Mimo to rozróżnienie przyczyn psychozy może być trudne, nawet doświadczeni klinicyści często nie potrafią postawić ostatecznej diagnozy u niektórych pacjentów, czasami nawet po kilku wywiadach. Pacjent psychotyczny nie ma kontaktu z rzeczywistością. Ten stan umysłu może manifestować się co najmniej jednym spośród pięciu podstawowych rodzajów objawów.
Źródło: www.pixabay.com
Urojenia to fałszywe przekonania, których nie można wytłumaczyć kultura lub wykształceniem pacjenta. Nie można go przekonać, że jego przekonanie jest błędne, mimo dowodów przemawiających za teza przeciwną lub wagi opinii innych ludzi. Spotyka się urojenia różnego typu:
• wielkościowe - pacjent uważa, że jest osobą o wysokim statusie, jak bóg czy gwiazda filmowa,
• winy – pacjent uważa, że popełnił niewybaczalny grzech lub poważny błąd,
• zazdrości – pacjent uważa, że jego małżonek jest niewierny mimo braku wyraźnych dowodów,
• owładnięcia – pacjent czuje się kontrolowany lub manipulowany przez jakąś siłę zewnętrzną, np. fale radiowe,
• prześladowcze – pacjent czuje się nękany, śledzony lub jest obiektem innych wrogich działań,
• zubożenia- pacjent uważa, że stoi w obliczu ubóstwa wbrew dowodom,
• odnoszące – pacjent czuje, że jest w centrum uwagi , może być przedmiotem zainteresowania radia lub telewizji,
• somatyczne – pacjent czuje, że funkcje jego organizmu uległy zmianie , zaczął brzydko pachnieć, nabawił się strasznej choroby,
• kontrolowania myśli - pacjent czuje, że inne osoby nasyłają mu myśli.
Omamy to fałszywe spostrzeżenia zmysłowe, które występują pod nieobecność odpowiedniego bodźca zmysłowego. Omamy są niemal zawsze nieprawidłowe i mogą dotykać każdego z pięciu zmysłów. Do najczęstszych należą omamy słuchowe i wzrokowe. Nie zawsze jednak oznaczają one, że osoba, która ich doświadcza, ma psychozę.
Omamy musza wystąpić wtedy, gdy osoba jest w pełni przytomna i czujna, żeby można było je zaliczyć do objawów psychotycznych. Oznacza to, że halucynacje występujące tylko w majaczeniu nie mogą być traktowane jako oznaka zaburzenia psychotycznego. Podobnie jest w przypadku halucynacji, które pojawiają się podczas zasypiania – omamy hipanagogiczne lub budzenia się z snu – omamy hipnopompiczne.
Kolejnym warunkiem uznania omamu za objaw psychotyczny jest to, że osoba nie może mieć wglądu w jego nierealność. Halucynacje należy odróżnić od złudzeń, które są po prostu błędnymi interpretacjami rzeczywistych bodźców zmysłowych. Występują one zazwyczaj w warunkach obniżonej stymulacji sensorycznej, np. w nocy. Iluzje są częste i zwykle normalne.
Nawet bez urojeń czy omamów pacjent psychotyczny może przejawiać mowę zdezorganizowaną, w której skojarzenia umysłowe nie opierają się na logice, ale na rymach, grze słów i innych regułach ukrytych dla obserwatora albo w ogóle na żadnej widocznej regule. Pewna dezorganizacja mowy jest dość powszechna, aby uznać ją zdezorganizowaną psychotycznie, musi ona być tak bardzo upośledzona, że zakłóca komunikację.
Zachowania zdezorganizowane, czyli czynności fizyczne, które nie wydają się ukierunkowane na cel, np. rozbieranie się w miejscu publicznym, wielokrotne robienie znaku krzyża, przyjmowanie i utrzymywanie osobliwych i często niewygodnych póz – mogą wskazywać na psychozę.
Do objawów negatywnych należą: zmniejszenie zakresu ekspresji emocjonalnej (spłycony lub stępiały afekt), wyraźne zubożenie lub utrata płynności mowy oraz brak woli dążenia do czegoś (awolicja). Są one nazywane negatywnymi, ponieważ sprawiają wrażenie, jakby cos zostało pacjentowi odjęte, a nie dodane, tak jak w przypadku omamów i urojeń. Objawy negatywne zmniejszają widoczne charakterystyczne bogactwo osobowości pacjenta. Odróżnienie ich od stępienia emocjonalnego spowodowanego depresją, używaniem narkotyków lub zwykłym brakiem zainteresowania może być jednak trudne.
Źródło: www.pixabay.com
Schizofrenia może rozpocząć się w sposób nagły i ostry (w ciągu kilku dni) lub stopniowy (w ciągu kilku miesięcy a nawet lat). W tym pierwszym przypadku dominują niezwykłe przeżycia wewnętrzne, często prowadzące do dziwacznych i niejednokrotnie gwałtownych zachowań. Mimo przykrości tych przeżyć i psychicznego cierpienia pacjenta, często jest on przeświadczony o ich „prawdziwości”, przez co może nie mieć potrzeby szukania pomocy lekarskiej.
Stopniowy rozwój choroby cechuje narastające wycofanie, podejrzliwość, zanikając spontaniczność oraz pogorszenie funkcji poznawczych. Osoba, u której zaczyna się schizofrenia często unika kontaktu z innymi, staje się nieufna i ogranicza swoją aktywność. Dochodzi do narastającej utraty zainteresowania światem zewnętrznym oraz do koncentracji na wewnętrznych przeżyciach. U części chorych dochodzi do wyraźniejszego „załamania linii życiowej”, np. pod postacią nasilonych trudności, w szkole, na uczelni, w pracy. Funkcjonowanie społeczne i emocjonalne ulega pogorszeniu.
Psychoza może poważnie wpływać na funkcjonowanie pacjenta i jego rodziny. Stopień tego oddziaływania może pomóc w odróżnieniu schizofrenii od innych przyczyn psychozy. Warunkiem postawienia diagnoz schizofrenii jest poważne ograniczenie funkcjonowania społecznego lub zawodowego pacjenta. Większość pacjentów ze schizofrenią nigdy nie zawiera związku małżeńskiego, nie podejmuje pracy lub jest zatrudniana na stanowiskach wymagających niższego funkcjonowania niż ten, który odpowiadałby ich wykształceniu i przeszkoleniu.
Obraz kliniczny i rozwój choroby jest bardzo zróżnicowany i czasem trudny do przewidzenia. Możliwe jest wystąpienie tylko jednego epizodu schizofrenii, jak również prawdopodobny jest jej długotrwały przebieg. Jakkolwiek, schizofrenię można i trzeba leczyć – właściwie dobrana terapia farmakologiczna pozwala osiągnąć sukces terapeutyczny w zakresie ustąpienia objawów psychotycznych jak i rehabilitacji społecznej, a nowoczesne formy leczenia np. leki o przedłużonym uwalnianiu tzw. LAI, czynią kurację mniej uciążliwą dla pacjenta i jego bliskich.